همشاگردی

چوب، یکی از بهترین و سودمندترین مواد خام در طبیعت است که تاثیر بسزایی در پیشرفت ساخت و ساز داشته‌است.
چوب ابتدا ماده‌ای حیاتی برای ساخت ابزارهای اولیه، خانه و قایق برای حرکت در رودها بود و سپس برای ساخت اکثر اشیاء و ابزارهای سودمندی که انسان قرن­ ها برای پیشرفت زندگی خود به آنها متکی بود، به کار رفت و سرانجام به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی موجود در طبیعت شناخته شد که بشر در طول تاریخ از آن بهره برده‌است. در واقع چوب تنها مصالح ساختمانی است که از منابع قابل تجدید به دست می‌آید و مصالح خوبی برای مناطق زلزله خیز به شمار می‌رود.

رشتۀ مهندسی چوب  برای استفادۀ بهینه از این مادۀ سودمند ایجاد شده است. این رشته به مباحثی مانند مکانیک چوب، طراحی سازه­های چوبی، آزمون غیر مخرب، روش‌های اندازه‌گیری در مهندسی، مکانیک مواد فیبری و فرآورده‌های مرکب چوبی می‌پردازد و دارای 5 گرایش حفاظت و اصلاح چوب، صنایع خمیر و کاغذ، صنایع فرآورده های مرکب چوب، مهندسی مبلمان و طراحی سازه­های چوبی است.

چوب به عنوان یک مادۀ طبیعی توسط عوامل بیولوژیک مختلفی مانند: قارچ‌ها، کپک‌ها، حشرات و . . . تخریب می‌شود. تخریب چوب به وسیلۀ قارچ­های عامل پوسیدگی چوب، جزیی از اکوسیستم طبیعی جنگل است که شرایط مناسب برای رشد درختان نورسته و جوان را فراهم می‌کند. در این فرایند، ترکیباتی مانند سلولزکه محصول فعالیت درخت است و از طریق عمل فتوسنتز ساخته شده است به مواد کوچک­تری تبدیل می‌شود و به شکل­ های مختلف به خاک و هوا بر می گردد.

نبود این فرایند، باعث پر شدن جنگل ها از درختان پیر و فرسوده  خواهد شد که امکان رشد را برای درختان جوان غیر ممکن می­ کند؛ اما این عوامل مفید برای چرخۀ زندگی در جنگل‌ها، روی محصولات ساخته شده از چوب درختان جنگلی نیز که مورد استفادۀ انسان­ ها قرار گرفته است، تاثیر می­ گذارد و خسارات زیادی را به بار می­ آورد. 

رطوبت، نور خورشید، گرما، سرما، مواد شیمیایی، خراشیدگی در اثر ذراتی که به وسیله باد حمل می‌شوند نیز عامل تخریب چوب هستند.

از همین رو، اگر برای مدت طولانی از محصولات چوبی استفاده شود، باید برای کاهش تخریب چوب آلات ، وضعیت آنها بررسی و تیمار شوند؛ برای مثال، اگر روکش چوبی تنها به مدت دو هفته قبل از رنگ‌کاری در محیط بیرون قرار گیرد، هرچند در طی این دورۀ کوتاه تغییرات زیادی نشان داده نمی شود، اما سطح چوب تخریب می‌شود.

گرایش حفاظت و اصلاح چوب به آموزش و مطالعۀ دلایل تخریب چوب و شیوه­های حفاظت از آن می پردازد.

ریاضیات، معادلات دیفرانسیل، فیزیک عمومی، شیمی معدنی، آمار و احتمالات، شیمی آلی، رسم فنی، ترمودینامیک،  استاتیک، مقاومت مصالح.

آمار و احتمالات مهندسی،  مکانیک سیالات، برق صنعتی، روش‌ها و ابزار  اندازه‌‌گیری، درخت شناسی، اقتصاد مهندسی، قوانین صنعتی و خوداشتغالی، توسعه پایدار مواد اولیه، کامپیوتر کاربردی، مسایل زیست محیطی، حسابداری، مدیریت و برنامه ریزی صنعتی.

طرح و برنامه ریزی تولید،  شناخت عمومی چوب، تشریح و تشخیص چوب، فیزیک چوب، شیمی چوب، فناوری برش چوب، مکانیک چوب، اصول حفاظت چوب،  پژوهش و گزارش نویسی، درجه بندی و ارزیابی چوب، حفاظت و  ایمنی کار، بازاریابی فرآورده­ های چوبی، کنترل کیفیت، بررسی مسایل صنعت چوب، کارآموزی، پروژه.

فرآوری و نگه­داری چوب، عوامل مخرب چوب، مواد حفاظتی چوب، چوب خشک کنی، حفاظت صنعتی چوب، فرآورده های مرکب چوب.

 گرایش صنایع خمیر و کاغذ

مصرف کاغذ یکی از معیارهای‏ پیشرفت فرهنگی و نیز از شاخص‌های توسعه بهداشت و سلامت در هر کشور به شمار می‌رود و میزان چاپ کتب‏ و تعداد انتشارات در هر جامعه‏ای حاکی از اهمیتی است که مردم آن جامعه برای دانش‏ قایل هستند.

 در واقع کاغذ، محصول فکر و دانش و صنعت است و میزان مصرف آن در روزگار ما به یکی از معیارهای شناخت میزان پیشرفت تمدن‏ مبدل شده است.

در دهه‏های اخیر، کاغذ نه تنها به عنوان‏ یک کالای فرهنگی، بلکه به عنوان‏ کالای بهداشتی، فنی و صنعتی نیز موضوع تجارت و تولید شده است؛ از این رو، می‏توان رسالت کاغذ‏ را به سه بخش عمدۀ انتقال اطلاعات، بسته بندی و کاربردهای بهداشتی تقسیم کرد.

شناخت این محصول مهم و نحوۀ تولید و بازیافت آن، تخصصی است که امروزه در مهندسی چوب گرایش صنایع خمیر و کاغذ آموزش داده می­شود.   

دانشجویان این گرایش به مطالعات بنیادی و کاربردی در زمینه­های شناخت ویژگی­های آناتومیکی، شیمیایی،  فیزیک و مکانیک مواد اولیۀ لیگنوسلولزی بویژه چوب، روش­های تهیۀ خمیرکاغذ، رنگ بری خمیر، کاغذسازی، فناوری­های تبدیلی کاغذ، بازیافت و مرکب زدایی کاغذ و مشتقات حاصل از سلولز می­پردازند.

تکنولوژی خمیر کاغذ، کاغذ سازی، تکنولوژی رنگ­بری خمیر کاغذ، تصفیه آب و پساب، تکنولوژی بازبافت کاغذ، انتقال حرارت.

گرایش صنایع فرآورده­های مرکب چوب به برخی از محصولات صنایع چوب که در تولید مبلمان و مصنوعات چوبی کاربرد دارند از قبیل: تخته فیبر، تخته خرده چوب، تخته فیبر با دانسیته متوسط (MDF)،  روکش چوبی و تخته لایه می‌پردازد. در سال­های اخیر صنایع مذکور عمدتاً از رشد تولید قابل توجهی برخوردار بوده‌ و توانسته است که بخشی از نیاز صنایع مبلمان و مصنوعات چوبی را تامین نماید.

روکش و تخته لایه، تخته خرده چوب، تخته فیبر، مکانیک فرآورده­ های مواد مرکب چوب، فنآوری چسب، انتقال حرارت.

طبق مطالعاتی که پژوهشگران و کاوشگران انجام داده‌اند، مردم بومی ایران قبل از مهاجرت آریایی ها از حدود 4200 سال قبل از میلاد مسیح (ع) چوب را برای خانه سازی مصرف می­کرده‌اند.

البته استفاده از چوب در تهیه وسایل کشاورزی نیز رونق داشته و در سنگ نوشته‌هایی که از تخت جمشید به­ دست­ آمده، استفاده از چوب سدر در پوشش و تزیینات کاخ‌ها مشخص شده­است. اهمیت چوب در ایران قدیم به اندازه‌ای بوده که احترام به درختان جنگلی از دستورات اصلی کیش زرتشت به­شمار­می‌رفته­است. استفاده از چوب برای قایق‌سازی و کشتی‌سازی نیز در دوران هخامنشی بسیار جالب توجه بوده است. پس از گسترش دین اسلام، صنایع و هنرهای چوبی در ایران تحت تاثیر رهنمودهای دینی قرار گرفته و بر همین اساس، آثار هنرهای چوبی زیادی را می­توان در مساجد و اماکن مقدس نظیر در، منبر، کنده کاری­ها و شبکه‌بندی‌ها یافت و امروزه بیش از  4500محصول مختلف از مشتقات چوب ساخته‏ و پرداخته شده و به بازارهای جهان عرضه‏ می‏گردد.

گرایش طراحی سازه­های چوبی به آموزش اصول مورد نیاز برای ساخت همین محصولات می­پردازد.

تحلیل سازه­­ها، طراحی سازه­­های چوبی، مکانیک فرآورده­­های مرکب چوب، اتصالات چوب، جبر ماتریس، فرآورده­های مرکب چوب.

 موقعیت شغلی در ایران

 با آنکه چوب برای همۀ‌ افراد مانوس و آشناست، ولی ناآگاهی از پایه‌های علمی و عمل نکردن به اصول و ضوابط فنی در  ارتباط با این ماده،  باعث هدر رفتن بیش از حد چوب و کم‌دوام‌تر شدن آن می‌شود. این مساله در کشور ما، که با کمبود منابع تولید چوب مواجه هستیم، ‌اهمیت بیشتری دارد و باید با پرورش هر چه بیشتر و بهتر متخصصان در رشته مهندسی منابع طبیعی- مهندسی چوب، از اتلاف این مادۀ گرانبها جلوگیری کنیم.

 دانشجویان مهندسی چوب، ضمن آشنایی با خواص مختلف چوب و عواملی که در تغییرات این خواص تاثیر می‌گذارند با حفاظت، تبدیل، کاربردهای متفاوت چوب و مدیریت واحدهای تولید آشنا می‌شوند؛ به این ترتیب، فارغ‌التحصیلان این دوره‌، چوب را به طور اصولی‌تر و صحیح‌تر در واحدها تولیدی به­کار­می‌برند و از هنگام قطع درخت تا زمان تولید فرآورده‌های مصرفی بر آن نظارت دارند.

 فارغ‌التحصیلان این دوره می‌توانند در مجتمع صنایع تبدیل مکانیکی و شیمیایی چوبِ بخش‌های دولتی، دفاتر صنایع چوبِ سازمان جنگل‌ها و مراتع،  واحدهای تولیدی خصوصی و مؤسسات آموزشی و پژوهشی مشغول به کار شوند.