شیمی را چگونه بخوانیم ؟
درس شیمی در گروه‌های آزمایشی علوم ریاضی و فنی و علوم تجربی، یک درس اختصاصی محسوب می‌شود و سه برابر دروس عمومی ضریب دارد؛ اما با توجه به اولویت‌های انتخاب رشته و اینکه رشته مربوط به آن اولویت در چه زیر گروهی باشد، ضریب آن نسبت به دیگر دروس اختصاصی تغییر می‌کند. در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، جایگاه درس شیمی پس از ریاضی و فیزیک و ساعات مطالعه آن کمتر از درس‌های ریاضی و فیزیک است. برای شما داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، شیمی درس خاصی محسوب می‌شود؛ زیرا همیشه بی سر و صدا و فریبکارانه رتبه را بالا و پایین می‌برد. بالا بودن نمره درس شیمی، تاثیر بسیار زیادی در کسب رتبه داوطلبان دارد؛ زیرا درس شیمی از دروسی است که داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی کمتر به آن اهمیت می‌دهند و معمولاً درصد کمی در این درس به دست می‌آورند؛ چون داوطلبان این گروه آزمایشی بر این باورند که این درس در موفقیت آنها در رشته‌های مهندسی تاثیر چندانی ندارد؛ درحالیکه داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی که تمایل بیشتری برای انتخاب رشته‌هایی مانند: «مهندسی پلیمر»، «مهندسی نفت»، «مهندسی شیمی»، «مهندسی مواد»، «مهندسی نساجی»، «مهندسی معدن» و «شیمی محض و کاربردی» دارند باید توجه داشته باشند که برای انتخاب این رشته‌ها، درس شیمی از ضریب بالاتری برخوردار است و به همین دلیل باید زمان بیشتری را به این درس اختصاص دهند. همچنین برای انتخاب رشته‌هایی مانند: «مهندسی معماری»، «مهندسی عمران» و «مهندسی کشاورزی» درس شیمی ضریب نسبتاً بالایی را داراست.
از طرف دیگر، از آنجایی که قسمت زیادی از درس شیمی حفظی است و برخی از داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، توجه کمتری به آن نشان می‌دهند و حتی زمان کمتری در مقایسه با بعضی از دروس عمومی برای این درس در نظر می‌گیرند، در مقابل، داوطلبانی که برای درس شیمی وقت مناسبی می‌گذارند، در مقایسه با دیگر داوطبان این گروه، از یک جهش قابل توجه در رتبه و تراز کل برخوردار می‌شوند، و با توجه به نزدیک بودن رقابت میان عمده شرکت‌کنندگان در دروس ریاضی و فیزیک، شیمی درس تعیین شده می‌شود و باعث جهش رتبه این دسته از داوطلبان می‌شود؛ علاوه بر این، با توجه به اینکه اکثر داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی در درس شیمی درصد بالایی نمی‌زنند، این درس از انحراف معیار بسیار بالایی برخوردار است؛ به گونه‌ای که اگر درصد بالایی در درس شیمی بزنید، این درس برای بهتر شدن رتبه شما در کنکور معجزه می‌کند؛ پس نتیجه می‌گیریم که یادگیری خوب درس شیمی، می‌تواند شما را در صعود به سوی موفقیت به طور چشمگیری کمک کند؛ بنابراین، حتی اگر به مطالعه درس شیمی علاقه‌ای ندارید، علاقه‌های فردی خود را هنگام انتخاب رشته به کار گیرید؛ نه هنگام مطالعه درس‌ها؛ چون زمان مطالعه هر درس در برنامه مطالعه هفتگی ما، با توجه به حجم و ضریب آنها در کنکور در برنامه‌ریزی لحاظ می‌شوند. علاقه یا علاقه نداشتن ما به یک درس، نقشی در ساعت مطالعه ما ندارد؛ بنابراین، برای بهتر شدن رتبه و تراز خود سعی کنید که با درس شیمی به هر شکلی شده است کنار بیایید و مطالعه آن را به شکل پیوسته در برنامه خود لحاظ کنید تا به آسانی و بدون فشار زیاد روی دروس تخصصی دیگر که فراگیری آنها بمراتب سختتر از درس شیمی است، از رتبه‌های قابل توجهی برخوردار شوید.
حالا که به اهمیت این درس پی بردید، باید تمام تلاش خود را برای مطالعه و یادگیری این درس به کار ببرید تا بتوانید در کنکور نتیجه خوبی را کسب کنید. حتماً بسیاری از شما می‌پرسید که برای مطالعه شیمی باید چه کرد. معمولاً داوطلبان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، شیمی را جزو درس‌های حفظ کردنی قرار می‌دهند؛ ولی باید به این موضوع توجه داشته باشید که بیشتر مطالب شیمی مفهومی است، و تا به این مفاهیم احاطه کافی نیابید، مطالب حفظی، کمک چندانی به یادگیری خوب شما نمی‌کند. مباحث شیمی را به طور کلی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
1- مطالبی که بیشتر حالت حفظی داشته و مطالعه مستمر، خلاصه برداری و مرور در مورد آنها بیشتر از تست زدن کاربرد داشته و مفید است؛
2- مباحثی که مثل ریاضی و فیزیک، جنبه تحلیلی داشته و تست زدن و حل تمرین، کمک شایانی به تسلط در این مباحث می‌کند.
در این درس، مطالعه کتاب درسی، مهم‌ترین کار است. مطالب کتاب را خیلی دقیق بخوانید و به اَشکال، زیرنویس‌ها و نمودارها و ... بخوبی و با دقت توجه کنید؛ زیرا علاوه بر اینکه از این مطالب، سؤال طرح می‌شود، این موارد، شما را در درک مفاهیم درسی و در نتیجه در تست زنی بهتر کمک می‌کند. در درس شیمی، توجه به خواص فلزات، نافلزات و خواص و ویژگی‌های مولکول‌ها، عناصر و ترکیبات آنها و رفتارهای غیرعادی عناصر و همچنین توجه به پیوندها و آزمایش‌ها و واکنش‌های شیمیایی، بسیار مهم است؛ علاوه بر این، احاطه کامل بر جدول مندلیف و درک درست گروه‌ها و دوره‌ها لازم است. اگر می‌خواهید واکنش‌ها و معادله‌های شیمیایی را بخوبی یاد بگیرید، آنها را دسته‌بندی کنید؛ زیرا انجام این کار به حفظ کردن آنها کمک می‌کند. همچنین به یاد داشته باشید که از هر فرمول و معادله به کار رفته در کتاب یا معادله‌های مشابه آنها که با عوض کردن عنصر و استفاده از عنصر دیگر هم گروه آن می‌تواند ساخته شود، سؤال مطرح می‌شود.
حتماً در مطالعه درس شیمی به شکل‌ها و جدول‌ها دقت کنید؛ زیرا در سال‌های اخیر، سطح سؤالات این درس، در مقایسه با کنکورهای پیشین، مشکل‌تر و مفهومی‌تر شده است و تعداد سؤال‌هایی که از شکل‌ها و جدول‌ها مطرح می‌شوند، کاملاً قابل توجه هستند و یادگیری آنها تنها با دقت در متن کتاب امکان‌پذیر است. هر سال، دو تا سه سؤال از شکل‌ها و جدول‌های کتاب درسی مطرح می‌شود. گاهی از مفهوم مورد نظر، یک شکل سؤال می‌شود و گاهی یکی از اجزای شکل حذف و از آن سؤال پرسیده می‌شود؛ بنابراین، بررسی دقیق این شکل‌ها و جدول‌ها و به خاطرسپاری آنها، کاملاً توصیه می‌شود.
تعداد مساله‌ها در آزمون درس شیمی نیز در مقایسه با سال‌های گذشته بیشتر شده و این موضوع، نیازمند تنظیم وقت صحیح به منظور حل آنهاست. در این گونه سؤال‌ها بیشتر مفاهیم و جملات متن کتاب درسی مورد پرسش قرار می‌گیرد. طرح این گونه سؤالات به معنای آن است که مطالعه خط به خط و متن کتاب‌های درسی لازم است و بر مطالعه جزوات دیگر اولویت دارد. مطالبی که در حاشیه متن صفحه کتاب مطرح می‌شوند، هم مثل مطالب متن درس‌ها اهمیت دارد و از تمام آنها سؤال طرح می‌شود. برخی از مطالب مهم درسی در قالب تیترهایی چون " دانشمندان" یا در قالب "فکر کنید" به صورت طرح سؤال تدریس شده و تمام پرسش‌های مطرح شده در کتاب نیز در قالب مطالب "بیشتر بدانید" آمده‌اند. مطالعه این «بیشتر بدانید»ها برای کنکور اهمیت کمتری دارد و به خاطر سپردن جزییات آنها اولویت ندارد.
اگر می‌خواهید درصد بسیار خوبی در این درس به دست آورید، سعی کنید که مباحث مربوط به بخش تست‌های استوکیومتری را بخوبی مطالعه کنید و در حل و تست زنی این بخش، تبحر لازم را به دست آورید. تعداد سؤال‌هایی که احتیاج به محاسبه‌های عددی و استوکیومتری دارند، حدود 30 درصد کل سؤال‌های شیمی است و قابل توجه است؛ بنابراین، بهتر است که این مشکل خود را حل کنید؛ زیرا بیشتر دانش‌آموزان سر جلسه کنکور، به دلیل کمبود وقت، به حل تست‌های استوکیومتری نمی‌رسند، و اگر شما این بخش را بخوبی مطالعه کنید و در حل آن تبحر لازم را به دست آورده باشید، می‌توانید درصد بسیار خوبی کسب کرده و به آسانی پیش بیفتید؛ علاوه بر این، بسیاری از مسایل عددی در شیمی، مثل مسایل ترمودینامیک، سینتیک و تعادل‌ها، مسایل ساده‌ای هستند و کنار گذاشتن آنها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. بهتر است که با کمی وقت گذاشتن و حل مسایل نمونه، بیشتر به این‌گونه مسایل تسلط پیدا کنید.
برای یادگیری کامل مطالب حفظی شیمی که بخشی از مباحث این درس را تشکیل می‌دهد و گاهی پایه‌ای هستند، استفاده از فیش برداری و مرور آنها بسیار مفید است. یکی از مهم‌ترین کارهایی که در مطالعه هر درسی از جمله شیمی باید انجام دهید، این است که نکته برداری و خلاصه نویسی را فراموش نکنید. این کار باعث می‌شود تا شما از تلاش و مطالعه خود نتیجه بهتری به دست آورید. برای انجام این کار، پس از اینکه هر یک از مباحث را به شکل دقیق مطالعه کردید، در دفتری مجزا از آن مطالب خلاصه برداری کنید (خلاصه‌برداری از مطالب حفظی این درس به صورت فلش کارت یا فیش جعبه «لایتنر» در به خاطر سپردن آنها بسیار مؤثر است و بشدت توصیه می‌شود)؛ در ضمن، وقتی در حال مطالعه کتاب هستید، زیر نکات مهم کتاب را نیز خط بکشید و در نهایت در مرورهای پایان هفته و نیز پایان ماه و در جمع‌بندی نهایی، به سراغ مطالبی که زیر آنها را خط کشیده و آن مطلب را خلاصه‌برداری کرده‌اید، بروید.
به طور کلی در درس‌هایی مانند شیمی که جنبه دانشی بیشتری دارند، به جای حل تست‌های بیش از حد معمول، بهتر است که به مطالعه دوباره و عمیق‌تر کتاب درسی و خلاصه‌ها بپردازید. در درس‌های ریاضی و فیزیک، معنای تست بیشتر حل کردن، تسلّط بیشتر بر درس است؛ اما در شیمی، باید پس از مطالعه عمیق کتاب درسی به حل تست‌های آزمون‌های سراسری و آزاد پنج سال گذشته پرداخت؛ پس از آن، بررسی تست‌های المپیاد شیمی مرحله اول نیز بسیار مفید است. در مورد هر کدام از درس‌ها، پس از تست زنی، تست‌هایی را که دارای نکات مهم و پرتکرارند، یعنی تست‌هایی که نکات مهمی را پوشش می‌دهند، برای زمان دوره کردن (مخصوصاً دوران جمع‌بندی) علامت دار کنید تا هنگام مرور بتوانید بیشترین نکات مهم را به طور یکجا مرور کنید. درباره تست‌های قدیمی در هر دو گروه هم باید اشاره کرد که گاهی یک تست قدیمی، یک مفهوم مهم را که هنوز هم در کتاب‌های درسی وجود دارد، بخوبی بیان می‌کند؛ پس این تست بدون توجه به سال طرح آن، تست خوبی محسوب می‌شود. به طور کلی، در درس شیمی، تست‌های مربوط به سال 84 به بعد، از کتاب‌های درسی جدید طرح شده‌اند و همه آنها مهم هستند و تست‌های قبل از آن باید بخوبی گزینش و ویرایش شوند تا قابل استفاده باشند.
در آزمون سراسری، هم در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و هم در گروه آزمایشی علوم تجربی، 35 سؤال از درس شیمی طرح می‌شود. در هر یک از آزمون‌های سراسری دانشگاه آزاد اسلامی (آزمون پزشکی و غیرپزشکی)، 25 سؤال شیمی به داوطلبان ارایه می‌شود. با توجه به زمان کل دفترچه دروس اختصاصی و سؤال‌های درس‌های دیگر، نسبت زمان هر تست شیمی از تست‌های ریاضی و فیزیک کمتر است. بهتر است که در حل هر تست شیمی، حداکثر یک دقیقه زمان را به طور متوسط در نظر بگیرید و برای بررسی سؤال‌های شیمی در بار اول، مثلاً در آزمون سراسری، حدود 30 دقیقه زمان اختصاص دهید و پس از آن به بررسی تست‌های سختتر که در مرور اول دفترچه آنها را حل نکرده‌اید، بپردازید.
منبع : هفته نامه پیک سنجش
علی سلیمانی - 09394085800 - 09163665561